Zastosowanie w badaniach naukowych

Analiza sieci społecznych powstała jako narzędzie badawcze stosowane w celach naukowych. Późniejsza jego popularyzacja nie wpłynęła negatywnie na stosunek środowiska akademickiego do tej metody. Wciąż jest ona istotnym narzędziem wykorzystywanym w naukach społecznych, antropologii, politologii, zarządzaniu, badaniach nad organizacją, w badaniach Internetu a także medycynie czy kryminalistyce. Jednym z klasycznych przykładów zastosowania SNA w badaniach naukowych są studia John F. Padgett’a nad strukturą elity średniowiecznej Florencji (1282-1500). W swoich badaniach Padgett stosując SNA i korzystając z danych historycznych przeanalizował więzy rodzinne oraz relacje ekonomiczne i polityczne pomiędzy rodzinami (klanami) średniowiecznej Florencji. W ten sposób dzięki, sieciowej perspektywie, odtworzone zostały mechanizmy polityczno-ekonomiczne, które pozwoliły poszczególnym rodzinom odgrywać istotną rolę w średniowiecznej Florencji.

Innym klasycznym przykładem zastosowania SNA jest badanie przeprowadzone przez Galaskiewicz’a, którego przedmiotem były powiązania pomiędzy 26 dyrektorami wykonawczymi polegające na przynależności do 15 klubów i innych gremiów. Na podstawie tej tzw. sieci afiliacyjnej zbadał on zarówno powiązania pomiędzy biznesmenami jak również między klubami ze względu na strukturę członkowską.

Sieciowy charakter relacji społecznych wykorzystany został również w słynnym eksperymencie „oddalenia sześciu kroków” (lub „sześciu uścisków dłoni”) Stanley’a Milgram’a, który pozwolił autorowi udowodnić, iż każde dwie osoby są od siebie średnio oddalone o tzw. sześć kroków. W skrócie eksperyment polegał na wręczeniu przesyłek losowo wybranym osobom, które miały następnie przekazać je swoim znajomym tak aby miały korespondencja miała szansę dotrzeć do adresatów. Eksperyment Milgram’a pozwolił sformułować pojęcie fenomenu „małego świata”. Udowodnił on bowiem, iż mimo że każda z osób ma bardzo ograniczoną liczbę znajomych to dzięki „znajomych ich znajomych” i kolejnym kręgom osób możliwe jest dotarcie do najbardziej oddalonych mieszkańców globu, co każe postrzegać świat jako specyficzną sieć społeczną o względnie niewielkiej średniej odległości między węzłami. Odkryta w latach 60-tych przez Milgram’a „reguła sześciu kroków” znalazła swoje praktyczne zastosowanie m.in. przy tworzeniu portali społecznościowych. Sam eksperyment dzięki możliwościom oferowanym przez nowe technologie był powtarzany przez wielu badaczy, w tym również w Polsce gdzie przedmiotem badania była populacja użytkowników komunikatora Gadu Gadu.

Przykładem współczesnego zastosowania SNA jest analiza jednego z najbardziej znanych badaczy z dziedziny SNA Valdis’a E. Krebs’a, który na podstawie publikowanych doniesień prasowych zrekonstruował, a następnie poddał analizie siatkę terrorystyczną Al Qaeda. Siatkę współtworzyli terroryści, którzy bezpośrednio byli włączeni w ataki z 11 września 2001 roku. Poczynione na bazie wyników analizy obserwacje miały istotny wkład w studia nad współczesnym terroryzmem.

Innym przykładem ciekawego zastosowaniem SNA w badaniach naukowych jest projekt realizowany przez naukowców z University of Minnestota (David Knoke, Song Yang i Francisco J. Granados), którzy postanowili poddać analizie alianse strategiczne zawierane w latach 1989-2000 przez światowe firmy sektora informatycznego. Metoda SNA zastosowana jako główne narzędzie badawcze, pozwoliła prześledzić zmieniające się sojusze między największymi podmiotami tej branży i wskazać główne i najbardziej aktywne firmy przystępujące do aliansów strategicznych.

Obecnie SNA jest coraz częściej wykorzystywana w badaniach Internetu. W tym kontekście metoda ta pojawia się jako narzędzie badawcze w studiach nad tzw. sieciami semantycznymi, w badaniach tzw. portali społecznościowych, wirtualnych wspólnot praktyków czy komunikacji peer to peer. Rozwój Internetu jest istotną okolicznością stymulującą popularyzację SNA, która w sposób naturalny staje się ważnym narzędziem badającym sieciową strukturę tego medium.

Zastosowanie w biznesie

Jak wspomniano ze względu na rozwój odpowiedniego oprogramowania analiza sieci społecznych przestała być jedynie narzędziem naukowym i została zauważona i z czasem wykorzystywana przez firmy doradcze, które stosują SNA w takich obszarach jak komunikacja wewnętrzna, zarządzanie wiedzą czy analiza powiązań podmiotów rynkowych. W tych dziedzinach, gdzie w sposób naturalny badana rzeczywistość przybiera strukturę sieciową, SNA pozwala w sposób precyzyjny interpretować skomplikowane struktury relacji dając interesujący materiał wspierający procesy zarządzania.

Obszar komunikacji i wewnętrznej oraz silnie z nim związane zagadnienie zarządzania wiedzą to klasyczny przykład biznesowego zastosowania SNA. W obu przypadkach przedmiotem badania są różnego rodzaju relacje (np. komunikacja, przynależność do wspólnot praktyków czy współpraca) zachodzące pomiędzy członkami danej organizacji (najczęściej wszyscy bądź wybrani pracownicy przedsiębiorstwa). Wyniki badania (audytu) pozwalają następnie implementować rozwiązania mające na celu poprawienie komunikacji wewnętrznej w różnych przekrojach (np. komunikację pionową i horyzontalną) jak również tworzenie organizacji „uczącej się”. Tym samym SNA jest istotnym narzędziem wspierającym proces zarządzania organizację w tych obszarach.

SNA to także doskonałe narzędzie pozwalające na analizę licznych powiązań pomiędzy podmiotami rynkowymi. W tym przypadku przedmiotem badania są zewnętrzne a nie wewnętrzne relacje organizacji. Badania tego rodzaju obejmują powiązania kapitałowe, alianse strategiczne, relacje handlowe czy wreszcie powiązania personalne pomiędzy podmiotami konkurującymi na danym rynku. Ta wielopoziomowa analiza pozwala lepiej zrozumieć funkcjonowanie badanego rynku, podjąć strategiczne decyzje handlowe, wyselekcjonować potencjalnych partnerów do zawarcia aliansu strategicznego czy odnaleźć kluczowych ekspertów posiadających największą wiedzą i doświadczenie w danym obszarze. Tym samym SNA jest ważnym narzędziem wspomagającym proces zarządzania strategicznego.

Metoda ta jest także z powodzeniem wykorzystywana w badaniach nad dynamiką rozwoju serwisów Web 2.0. Częstym przedmiotem badania są w tym przypadku interakcje pomiędzy użytkownikami, którzy są w dużej mierze odpowiedzialni za tworzenie treści. Wyniki tego rodzaju analizy stanowią cenne źródło informacji dla osób projektujących rozwój tych serwisów jak również dla agencji marketingowych, które mogą bezpośrednio docierać do najbardziej wpływowych użytkowników w sieci.
Oprócz powyższych przykładów SNA jest również wykorzystywana jako narzędzie badawcze wspomagające działania z zakresu Public Relations jak również działania lobbingowe. Dynamiczny rozwój i uniwersalny charakter SNA został w 2006 roku dostrzeżony przez firmę Gartner, która umieściła ją na liście narzędzi, które będą miały największy wpływ na gospodarkę w przeciągu dziesięciu lat.